Språket mitt er slay!
Kva slags språk snakkar du? Det seier vel seg sjølv, tenkjer du kanskje. I Noreg snakkar dei fleste norsk, men visste du at det finst tallause variantar av norsk? Det kan dreie seg om dialekt, tospråklegheit eller eit behov for å markere at ein er ein del av eit fellesskap. Det er sannsynleg at du snakkar ein variant av det vi kallar ungdomsspråk.
Illustrasjon av en jordklode og mennesker som er på telefon eller pc. De skriver: Sjæl, lol, han reada meg!, omw, backer og slayyy!
Ungdomsspråk
Ungdomsspråk er enkelt forklart det språket ungdom snakkar. Språk påverkar identiteten vår, og identiteten påverkar språket. Ved å lage sin eigen variant av språket markerer ungdommen at dei er en del av eit språkleg fellesskap. Ungdomsspråket tilhøyrer ungdomskulturen og er viktig for identiteten deira. Språket vårt viser kven vi er og kven vi ønskjer å vere.
Illustrasjon av 4 ungdommer som tekster på telefonen. En av de skriver "Haha ik!", og en skriver "det er sykt"
Språk mellom generasjonar
Snakkar du på same måten med vennegjengen din som du gjer med besteforeldra dine? Sannsynlegvis ikkje. Du tilpassar språket ditt til det sosiale fellesskapet du er ein del av, og til dei du kommuniserer med.
Det kan hende bestemor hadde pæsa ut eller bounca om du hadde banna eller brukt engelske ord ved middagsbordet. Korleis hadde du reagert viss bestefar sende deg ein invitasjon der han skreiv: “Bro, my place 16.00. Ikkje ditch!”. Når vaksne prøver å bruke ungdomsspråk, kjennest det som regel alltid litt feil.
1 / 2
Blank Word-bakgrunn med en illustrasjon av en bestefar som tekster. Bestefaren skriver "Bro, my place 16.00. Ikke Ditch!!
Kreativt eller øydeleggjande?
Nokre meiner ungdomsspråket øydelegg det norske språket. Andre ser på ungdomsspråket som kreativt og nyskapande og som noko som gjer det norske språket meir spennande.
Illustrasjon av en debatt mellom en mann og en jente. Mannen sier "Du må snakke ordentlig norsk", og jenta sier "Bro, språket mitt er slay"
Ungdomsspråk i SKAM
Fleire norske seriar har dei siste åra gitt oss eit godt innblikk i ungdomsspråket. Ikkje minst serien SKAM. Det er ein dramaserie der ein følgjer livet til ein ungdomsgjeng på vidaregåande skule. Serien fekk stor internasjonal suksess. I serien er det mange innslag av ungdomsspråk. Sjå berre på utdraget frå råmanuset under.
Hvit snakkeboble på blå bakgrunn.
EVA: Kva faen er alt dette maset om korleis person eg er?!?! Kanskje eg er ein person som berre gir opp da!! Eg veit ikkje eg!!! Korleis skal eg vite korleis person eg er liksom? Alle berre korleis person er du, korleis person er du, du må finne ut kven du er- det er så jævlig bullshitklisje!!
ISAK: Wow. Ok. Chill.. Det var ikkje sånn ment. Sorry.
EVA: nei.
ISAK: …Eva. Det er ikkje så jævla komplisert liksom… Ein ER jo berre det ein GJER.
EVA: Er det så enkelt?
ISAK: Så viss du byter skule fordi ting er litt føkt, så ER du jo ein person som gir opp.
EVA: Eg er ikkje fem år liksom. Trur du det omvendt psykologipisset funkar på meg?
ISAK: Eg veit ikkje. Gjer det det? You got to fight back, girl!
(Råmanus, Andem, 2018).
1 / 3
Blank Word-bakgrunn
Nordens språkpris
Manusforfattar Julie Andem fekk Nordens språkpris i 2016 for manuset i SKAM. Juryen meinte at språket i serien engasjerte eit ungt nordisk publikum. Er ikkje det kult? At ungdom frå Sverige og Danmark kjenner seg igjen i og forstår det norske ungdomsspråket.
Manusforfatteren for dramaserien Skam, Julie Andem, mottar Nordens språkpris
Språk til utlån!
Men kvar kjem alle orda i ungdomsspråket frå? Mange av dei låner vi frå andre språk. Vi lever i ei globalisert verd. Meir enn nokon gong reiser, flyttar, kommuniserer, handlar og jobbar vi på tvers av landegrenser. Vi ser engelskspråklege seriar på Netflix, gamar med folk frå andre land og shoppar i internasjonale klesbutikkar.
Importorda
Sakte, men sikkert blir mange av orda vi låner ein vanleg del av vårt personlege språk. Vi kallar slike lånord for importord.
Orda betale, fridom og begynne er lånord vi har brukt i mange hundre år. Noko vi ikkje har tenkt på ein gong. Importorda blir nemleg ein heilt vanleg del av språket vårt. At nyare importord som selfie, game og chatte er lånte frå engelsk, er lettare å forstå.
1 / 2
Illustrasjon av en jente som sier "Jeg må endre mindset" til venninnen sin.
Banning
Banning er og eit kjenneteikn ved ungdomsspråket. Nokre gongar banner vi for å få utløp for kjenslene våre. Til dømes når vi får dårleg karakter på den f**** matteprøva, eller trakkar på ein j**** legokloss veslesøster ikkje har rydda opp. Andre gongar brukar vi banneord for å verke tøffe eller markere gruppeidentitet. Du veit, når heile jentegjengen ser på kvarandre og berre «slaaaay».
Blank Word-bakgrunn med snakkebobler som sier stygge ord med symboler
Ungdomsspråk- ei byrde eller ei beriking?
Ungdomsspråket er altså ein måte å markere tilhøyrsle og uttrykkje eigen identitet. Det er kanskje ikkje så viktig å diskutere om språket er noko positivt eller negativt. Det blir berre unødvendig drama og fuss. For ein ting er heilt sikkert.
Så lenge det finst ungdom, finst det ungdomsspråk. Dette språket er ikkje eit nytt fenomen. Spør berre bestefaren din om han er “slapp i kloa” eller “eit ålehue”. Kanskje han svarer deg med “jøssenam på trappa, kvar har du lært dei uttrykka der?” Det er jo eit fint utgangspunkt for ein samtale rundt språkskillsa til bestefar.
1 / 2
Illustrasjon av en bestefar og en gutt som snakker sammen. I gutten sin snakkeboble står det "et ålehue!" og i bestefaren sin står det "jøssenam på trappa, hvor har du lært de uttrykkene der?"
Kjelder:
- NRK (05.10.2022): «Skam» fikk språkpris
«Skam» fikk språkpris – NRK Kultur og underholdning
- NRK Kultur og underholdning (05.10.2022): Jeg bruker flere ord foreldrene mine ikke forstår
– Jeg bruker flere ord som foreldrene mine ikke forstår – NRK Kultur og underholdning
- Store norske leksikon (05.10.2022): Banning
banning – Store norske leksikon (snl.no)
- Andem, Julie:
Skam sesong 1: Eva, Råmanus (2018)
Armada forlag
- Hausund, Ingrid Kristine:
Ungdomsspråk (2006)
Fagbokforlaget
Bilde- og videorettar:
-
-
Adobe Stock
-
Adobe Stock
-
Adobe Stock
-
Getty Images
-
Skolerom
-
Foreningen Norden – Flickr
-
Adobe Stock
-
Adobe Stock
-
Skolerom
-
Adobe Stock
-
