Kva skal til for at ein skapning vert kalla levande?
- Dei treng næring for å veksa og utvikla seg.
- Dei reagerer på omgjevnadane og tilpassar seg miljøet.
- Dei har ein livssyklus med vekst, forplanting og død.
- Dei består av celler.
Planteceller
Planteceller er byggjesteinane for alt planteliv. I likskap med dyreceller er dei eukaryotar, noko som tyder at dei inneheld ein kjerne – ein struktur som fungerer som «hjernen» til cella. I kjernen ligg den genetiske informasjonen om planten, som avgjer kva funksjonar resten av cella skal utføra.
Kva består ei celle av?
1. Cellemembran
Celle- eller plasmamembranen er hinna som dekkjer protoplasmaet og skil cella frå omverda. Ei hinne er ein veldig tynn vegg. Ho kontrollerer alle stoffa som går ut og inn i cella.
2. Kloroplast
Kloroplastar fangar energi frå sola som små solpanel og brukar energien til å laga næring til planten, ein prosess som vert kalla fotosyntese. Inni kloroplastane finn vi klorofyll, pigmentet som gjev grønfargen vi finn hos dei fleste plantane. Klorofyll er viktig for fotosyntese, sidan det absorberer sollyset og dannar glukose.
3. Vakuol
Den store vakuolen er ein form for lagringsområde for vatn og avfall. Han er med på å halda cella rund og svulmande.
4. Cellevegg
Den stive, ytre celleveggen av ufordøyeleg cellulose vernar og støttar cella, men slepp vatn og gassar ut og inn. Veggen gjev cella styrke og form.
5. Nukleol
Innanfor kjernen er nukleolen ei mindre kule kor proteindannande ribosom vert produserte.
6. Golgiapparatet
Denne organellen behandlar protein og klargjer dei for transport ut av cella til andre delar av cella.
7. Endoplasmatisk retikulum
Denne membranen verkar som eit transportband og fraktar protein rundt inni cella og utanpå celleveggen.
8. Peroksisom
Peroksisomar er organellane som hjelper i fotosyntesen. Dei inneheld enzym som bryt ned giftstoff og fjernar avfallsstoff frå cella.
9. Mitokondrium
Mitokondriane er organellar som produserer mykje av den energien cella treng for å fungera.
1 / 4
Illustrasjon av hvordan en plantecelle er oppbygget
Cella si oppbygning
Dyreceller kontra planteceller
Cellevegg
Både dyre- og planteceller har ein tynn cellemembran som kontrollerer kva som går ut og inn, men planteceller har i tillegg ein cellevegg av cellulose. Med denne stive ytterveggen kan plantane halde fukt under trykk utan å bresta, og samtidig gje veggen viktig styrke for strukturen. I ei dyrecelle, derimot, er det berre cellemembranen som held innhaldet på plass. Eit indre eller ytre skjelett er som regel nødvendig for å stiva opp dyr.
Stor vakuol
Vidare inneheld planteceller ein einsleg vakuol som er så stor at han opptek all ledig plass og held cella godt fylt og svulmande. Nokre dyreceller inneheld også vakuolar, men dei er alltid mykje mindre og tek ikkje opp så mykje plass som plantevakuolane.
Kloroplastar
Plantar produserer si eiga næring (glukose) ved hjelp av sollys, vatn og karbondioksid, men menneske og dyr må skaffa næring frå plantar og andre levande vesen. Skilnaden ligg i at planteceller inneheld kloroplastar – strukturane som inneheld det grøne klorofyllpigmentet som tek opp sollys, der fotosyntese kan gå føre seg.
1 / 3
Kjelder:
- Den fantastiske jorda, 2016
ORAGE FORLAG AS - Nrk.no/skole
- https://sv.wikipedia.org/wiki/Ribosom
