Kva skal til for at ein skapning vert kalla levande?
- Dei treng næring for å veksa og læra.
- Dei tilpassar seg og verkar på miljøet rundt seg.
- Dei har nivå med vekst, formeiring og død.
- Dei består av celler. Celler er den minste forma for liv.
Planteceller
Planteceller er byggjeklossane for alt planteliv. Som med dyreceller er dei eukaryotar, noko som tyder at dei inneheld ein kjerne – som fungerer som «hjernen» til cella. I hjernen ligg meldingar om planten, som avgjer kva oppgåver resten av cella skal gjera.
Kva består ei celle av?
1. Cellemembran
Celle- eller plasmamembranen er hinna (ein veldig tynn vegg) som skil cella frå omverda. Hinna passar på alle stoffa som går ut og inn i cella.
2. Kloroplast
Kloroplastar fangar energi frå sola som små solpanel og brukar han til å laga næring til planten. Dette heiter fotosyntese og tyder at det vert danna sukker og oksygen av CO2 og vatn med hjelp av lysenergi. Inni kloroplastane finn vi klorofyll, stoffet som gjev grønfargen vi finn hos dei fleste plantane.
3. Vakuol
Den store vakuolen er eit område for lagring. Der lagrar ein vatn og søppel. Han er med på å halda cella rund.
4. Cellevegg
Den stive, ytre celleveggen vernar og støttar cella, men slepper vatn og gassar ut og inn. Veggen gjev cella styrke og form.
5. Nukleol
Har mykje informasjon om planten.
6. Golgiapparatet
Hjelper til og klargjer for at protein, som er byggjesteinar i kroppen, vert ført ut av cella til andre delar av cella.
7. Endoplasmatisk retikulum
Endoplasmatisk retikulum fraktar protein rundt inni cella og utanpå celleveggen.
8. Peroksisom
Peroksisomar hjelper til i fotosyntesen. Dei bryt ned giftstoff og fjernar avfall frå cella.
9. Mitokondrium
Mitokondriane produserer mykje av den energien cella treng for å fungera.
1 / 4
Illustrasjon av hvordan en plantecelle er oppbygget
Cellestrukturen
Dyreceller kontra planteceller
Cellevegg
Både dyre- og planteceller har ein tynn vegg som heiter cellemembran. Cellemembranen bestemmer kva som går ut og inn. Ei plantecelle har også ein cellevegg som inneheld ekstra støtte av cellulose.
Eit indre eller ytre skjelett er som regel nødvendig for å stiva opp dyr.
Stor vakuol
Planteceller inneheld ein einsleg vakuol som er så stor at han opptek all ledig plass og held cella godt fylt og stor. Nokre dyreceller inneheld også vakuolar, men dei er alltid mykje mindre og tek ikkje opp så mykje plass.
Kloroplastar
Planter produserer si eiga næring. Menneske og dyr må skaffa næring frå plantar og andre levande vesen. Skilnaden ligg i at planteceller inneheld kloroplast. Kloroplast fangar energi frå sola som små solpanel og brukar han til å laga næring til planten.
Dette vert kalla fotosyntese.
1 / 3
Kjelder:
- Den fantastiske jorda, 2016
ORAGE FORLAG AS - Nrk.no/skole
- https://sv.wikipedia.org/wiki/Ribosom
