Kvifor betaler vi skatt?
Skatt er ei innbetaling frå innbyggjarane i landet til staten. Desse pengane skal brukast til det beste for fellesskapet. Kor lenge har vi betalt skatt i Noreg? Kor mykje skal vi betale, og kven bestemmer beløpet? På kva slags måte kan skatt påverke eit demokrati?
Kva er skatt?
Skatt er ei avgift som stat og kommune krev inn av innbyggjarane. Alle bidreg til dei utgiftene landet har. Pengane gjer at vi mellom anna har gratis grunnskule og gratis behandling på sjukehus.
Dei fleste som har arbeid, må ha eit skattekort. Kvar og ein har ansvar for at vi betaler rett skatt. Skatten blir betalt og avrekna heile året. I april, året etter, får vi vite om vi har betalt for mykje eller for lite skatt. Dette kallar vi skatteoppgjeret. Her får du anten pengar igjen, eller du må betale noko tilbake. Det siste kallar vi restskatt.
Norske sedler
Leidang og veitsle
På 1100-talet vart Noreg inndelt i område for å forsvare landet mot fiendar. Heile befolkninga måtte bidra til desse utgiftene. Kvart område hadde plikt til å bidra med skip, mannskap, mat og anna utstyr. Leidang er derfor det eldste skattesystemet vi har i Noreg.
Veitsle var at kongen hadde rett til mat, drikke og overnatting når han reiste rundt i landet.
Tiend
På 1100-talet måtte alle betale 10 prosent av inntekta si til kyrkja. Folk kunne anten gi pengar eller råvarer som korn eller fisk. Kyrkja meinte at det stod om denne skatten i Bibelen. Tienda vart delt mellom kyrkjene, prestane, biskopen og dei fattige.
Etter reformasjonen på 1500-talet var det kongen som fekk heile tienda. Han skulle fordele skatten til dei som trong det, men tok truleg det meste sjølv.
Koppskatt
Utover på 1600-talet fekk vi koppskatt. Ordet kjem frå tysk Kopfschatz. Kopf er hovud, og schatz er skatt. Kvar person, eller kvart hovud, skulle betale skatt.
Alle over 12 år skulle betale lik sum. Dette gjaldt ikkje dei som var i militæret. På 1700-talet vart det delvis frivillig å betale koppskatt. Kvar og ein skulle betale etter evne.
Skattar og avgifter
Frå vikingtida og fram til i dag har den norske staten kravd inn mange ulike skattar. Mange av skattane har blitt gitt til militæret og kyrkja.
1 / 4
Halfdan Egedius: Illustration for Magnus den godes saga
Ønsker du å lese hele artikkelen?
Ved å logge inn får du full tilgang til artikkelen, samt Lærerrommet med engasjerende læringsstier og oppgaver du kan bruke i undervisningen.
Logg inn med Feide
Ønsker du å prøve ut fullversjonen av Skolerom?
Kontakt oss her!
