Kvar i all verda er du?
Korleis kan du vite nøyaktig kvar du er i verda?
Kvar er du?
Korleis fortel du andre om kvar du er? Korleis kan du vere heilt sikker på at du treffer dei du har avtalt å møte på ein bestemt stad?
“X marks the spot”
Kanskje har du lese bøker eller sett filmar der ein har eit kart der x-merket viser kvar ein finn skatten?
Men det er kanskje ikkje så enkelt viss det er sagt at staden ligg “midt mellom dei to store trea”, eller at ein skal gå 200 skritt rett fram? Det kan jo ha vakse fram fleire tre, og alle går jo ikkje med same skrittlengde.
Å vere nøyaktig
Viss du er i ein by, så brukar du nok ei gateadresse, men kva meir treng ein å vite før ein kan vere heilt sikker på å møtast?
Gateadressa gir eit geografisk punkt som består av ei lengde- og breiddegrad, men i tillegg vil du trenge å seie kvar du er i høgda (etasje), og til kva klokkeslett de skal møtast.
1 / 3
Gammelt gulnet skattekart der en rød x markerer hvor skatten er.
Lengde- og breiddegrader
Men det er ikkje alltid du har ei gateadresse. Kanskje er du på havet, i skogen eller på fjellet. Då må du kunne angi litt meir nøyaktig enn ved å seie “på havet”, “på fjellet” eller “i skogen, rett ved ei lita elv der det veks mykje sopp”.
Her brukar vi koordinatar i form av lengde- og breiddegrader som kan fortelje kvar vi er.
Jorda er delt inn i eit mønster av lengde- og breiddegrader.
Lengdegrad – eller meridian – er den eine av to aksar i koordinatsystemet til jorda. Lengdegradene går frå Nordpolen til Sydpolen.
Lengdegradene deler jorda i to halvkuler. Vi kallar desse den austlege og den vestlege halvkula. Kvar av desse halvkulene blir delte inn i 180 lengdegrader. Jorda er derfor delt inn i 360 lengdegrader, akkurat som ein sirkel.
Den andre aksen blir kalla breiddegrad. Breiddegradene står vinkelrett på lengdegradene. Avstanden mellom breiddegradene er omtrent 111 km.
Den lengste breiddegrada er ekvator. Ho går rundt midten av jordkloden. Alle andre breiddegrader er kortare enn ekvator. Kan du tenkje deg kvifor lengdegradene er like lange, medan breiddegradene har ulik storleik?
Ekvator delar jorda inn i to halvdelar: den nordlege og den sørlege halvkula. Kvar av halvkulene er inndelte i 90 breiddegrader.
1 / 3
Jordkloden med lengde- og breddegrader
Ønsker du å lese hele artikkelen?
Ved å logge inn får du full tilgang til artikkelen, samt Lærerrommet med engasjerende læringsstier og oppgaver du kan bruke i undervisningen.
Logg inn med Feide
Ønsker du å prøve ut fullversjonen av Skolerom?
Kontakt oss her!
