Kva lever vi eigentleg av i Noreg?

Har du tenkt på kva du har lyst til å jobbe med i framtida? Dei aller fleste må jobbe for å kunne ha ein stad å bu, leve og spise. Sånn har det alltid vore. Men kva jobbar vi eigentleg med i Noreg, og har det alltid vore sånn?

Brainstorming på kontoret.
Brainstorming på kontoret.

Inndeling av yrke

For å forstå korleis ulike yrke fungerer i samfunnet, pleier vi å dele yrke inn i tre hovudkategoriar:

  • primærnæring
  • sekundærnæring
  • tertiærnæring
Gresslette og sau med by i bakgrunnen.
Gresslette og sau med by i bakgrunnen.

Primærnæringa

Primærnæring er jobbar kor ein hentar råvarer rett frå naturen. Desse jobbane eller næringane leverer råvarer som kan bli gjorde om til andre produkt.

Døme på primærnæringar er jordbruk, skogbruk, fiske, fangst og mineralutvinning.

Forrige avsnitt

1 / 2

Neste avsnitt
Tømmerhogst med spesialtraktor
Tømmerhogst med spesialtraktor

Bonden

Ein bonde jobbar innanfor primærnæringa. Nokre bønder leverer korn som skal bli til mjøl, eller raps som skal bli til rapsolje. Andre dyrkar korn som skal bli til dyrefôr.

Fiskaren

Fiskaren jobbar òg i primærnæringa. Jobben til fiskaren går ut på å hente fisk eller andre sjødyr frå havet. Denne fangsten skal seinare foredlast for å bli til fiskepinnar eller krabbeklør for sal i butikken.

Før jobba dei fleste i primærnæringa

Før den industrielle revolusjonen starta mot slutten av 1700-talet, jobba dei aller fleste innanfor primærnæringane. Då dyrka folk sitt eige korn og fiska sin eigen fisk. Dette gjaldt i Noreg og resten av verda. Kva skjedde då fabrikkane kom?

Harving med fjærharv i Gausdal ca. 1960
Harving med fjærharv i Gausdal ca. 1960

Kor vart det av alle fiskarane?

I 2020 var det berre to prosent av dei som jobba i Noreg, som hadde jobbar innan primærnæringane. Kvifor er det ikkje like mange fiskarar som før, trur du?

Bonde og ku i solnedgang med melkespann i front
Bonde og ku i solnedgang med melkespann i front

Sekundærnæringa

Sekundærnæringa hentar råvarer frå primærnæringa og gjer dei om til ulike produkt. Døme på sekundærnæringar kan vere bergverk, industri, oljeraffineri eller slakteri.

Bilde fra en slakterfabrikk.
Bilde fra en slakterfabrikk.

Frå tømmer til plank

Sekundærnæringa gjer tømmer om til plank eller ved. Mjølk blir til ost, og råolje blir til ulike former for drivstoff.

Det blir ikkje laga  like mykje i Noreg lenger

Då den industrielle revolusjonen nådde Noreg i 1840-åra, auka produksjonen av varer kraftig. Sekundærnæringa vart derfor den største næringa i Noreg. Sidan 1980-talet har det vorte stadig færre jobbar i industrien. Maskiner og import frå andre land har teke over mange av jobbane. Det er ikkje alt vi lagar i Noreg, for mykje er billigare å kjøpe frå utlandet.

Bilde fra DEFA Elektromekaniske fabrikk
Bilde fra DEFA Elektromekaniske fabrikk

Færre jobbar på fabrikk

I 2020 var det 27 prosent av nordmenn som jobba i yrke som høyrer til sekundærnæringa.

Person som sveiser
Person som sveiser

Tertiærnæringa

Yrke som tilhøyrer tertiærnæring, produserer ingen eigne varer. Dei tilbyr i staden sal, service og tenester for primær- og sekundærnæringane.

Opplæring eller frakt av matvarer?

Ein lastebilsjåfør tilbyr eit produkt i form av å frakte ei vare frå ein stad til ein annan. Ein kokk lagar produkt frå primær- og sekundærnæringane og sel eit godt måltid. Ein lærar tilbyr opplæring.

En lærer som hjelper en gutt med skolearbeid
En lærer som hjelper en gutt med skolearbeid

Døme på tertiærnæring

Døme på yrke innan tertiærnæringa kan vere å jobbe i butikk, på hotell, i restaurant, med transport eller som politikar.

Bartender som presser på appelsinskall for å lage en drink
Bartender som presser på appelsinskall for å lage en drink

No jobbar dei fleste  i tertiærnæringa

I dag jobbar nesten 80 prosent i Noreg med service- og tenester som høyrer til tertiærnæringa. Kvifor det, trur du?

Lagerbygg fullt av reoler
Lagerbygg fullt av reoler

Kva er din draumejobb?

Sjå for deg nokre av yrka du kan tenkje deg å jobbe med. Høyrer desse til primærnæring, sekundærnæring eller tertiærnæring?

Det finst eit hav av moglegheiter. Det er så mange ulike yrke at det kan vere vanskeleg å velje. Bruk tida du har på skulen til å gjere deg litt kjend med ulike yrke. Kvar har du interessene dine? Kva er du skikkeleg god på? Vil du jobbe med menneske, eller vil du dyrke korn? Lykke til med ditt val av yrke!

Forrige avsnitt

1 / 2

Neste avsnitt
Bord fullt av mat
Bord fullt av mat

Kjelder:

Bilde- og videorettar:

    1. Getty Images
    2. Getty Images
    3. Getty Images
    4. Getty Images
    5. Getty Images
    6. Olav Børresen / Maihaugen
    7. Getty Images
    8. Getty Images
    9. Getty Images
    10. DEFA
    11. Rob Lambert / Unsplash
    12. Getty Images
    13. Pixabay
    14. Chino Rocha / Unsplash
    15. Pixabay
    16. Lily Banse / Pixabay