Hjelp, eg skal
skrive essay!?
Du sit der med skriveoppgåva framfor deg. «Skriv eit essay …» Lenger rekk du ikkje å lese før du nesten har gitt opp. Den essaysjangeren er så vrien. Du skjønar ikkje heilt kva målet er. Kva tilbyr essaysjangeren som ikkje artikkelsjangeren har? Norsklæraren har jo terpa på analyse, objektivitet og formelt språk til det keisame, og plutseleg skal du liksom miste alle hemningar og vere både personleg, morosam og ironisk. Kva er greia? Det kjennest mest som noko Utdanningsdirektoratet har gjort for å gi elevane eit avbrekk frå analyseskrivinga. Ei velfortent pause. Vel, det avbrekket kjennest ikkje som eit avbrekk for deg.
Ung jente sitter på en krakk med en laptop i fanget og mange spørsmålstegn tegnet inn over hodet.
Fortvil ikkje!
Dette kan gå bra
Men la oss starte med byrjinga. 1500-talet. For essaysjangeren er slett ikkje ein ny sjanger Utdanningsdirektoratet har funne opp for å sprite opp norskundervisninga. Han har lange tradisjonar, og forfattarar har skrive essay i mange hundre år. Han som seinare blei kalla essayets far, den franske forfattaren Michel de Montaigne, skreiv det han omtalte som essay for over 500 år sidan. Tekstane var hans eigne refleksjonar over ulike tema. Montaigne meinte at ein måtte sjå på dei essaya han skreiv, som smaksprøver, og livsmottoet hans var «Kva veit eg?». Den same undrande tilnærminga til livet kan ein overføre til essaysjangeren, der formålet er å reflektere og utforske framfor å konkludere.
📷 Michel de Montaigne
Essay – dine og andre sine erfaringar
Når vi skriv eit essay, tar vi gjerne utgangspunkt i erfaring. Både eigne og andre sine erfaringar. Montaigne sa ein gong: «Eg skulle ønskje at kvar ville skrive ned det han kjenner til, og ikkje noko anna enn det han kjenner til.» Han meinte at mange forfattarar bygde tekstane sine på ideane, teoriane eller kunnskapen til andre. At dei berre gjentok informasjon som alt fanst. Montaigne var opptatt av at han ikkje framsto som ein som skulle lære andre gjennom tekstane sine, men heller fortalde. Forteljing er altså eit nøkkelord når vi ser på essay som sjanger.
En åpen bok på et skrivebord
Nærbilde av tastaturet på en mac og en sort skjerm
Essay – ei vandring i eit tema
Vi kan altså sjå på essay som ei vandring i eit tema. Men denne vandringa er ikkje spontan og tilfeldig. Sidespranga må vere gjennomtenkte, og vi må sørgje for at det er ein raud tråd frå start til slutt. Den raude tråden er jo temaet eller emnet vi har bestemt oss for å utforske. Vi kan gjerne la tankane vandre, men utan at vi lèt oss avspore frå å skildre/forklare ulike sider ved det temaet vi har å skrive om.
En rød tråd som ligger som en krussedull på et bord
Tenåring sitter foran en pc mens han noterer i en skrivebok
Ung gutt jobber på pc og ser tankefull ut
Kjelder:
- Skrivesenteret (09.11.2023): Å skrive essay i norskfaget
https://skrivesenteret.no/ressurs/a-skrive-essay-i-norskfaget/
- Bech-Karlsen, Jo: Essayskriving for begynnere (2003)
Universitetsforlaget.
- Riksmålsforbundet (09.11.2023): Hvordan skrive essay
https://www.riksmalsforbundet.no/hvordan-skrive/hvordan-skrive-essay/
- Hamm, Christine: essay i Store norske leksikon på snl.no.
Hentet 9. november 2023 fra https://snl.no/essay
Bilde- og videorettar:
-
-
Getty Images
-
Getty Images
-
Getty Images
-
Freepik
-
Freepik
-
Freepik
-
Freepik
-