Ulike styreformer

Det finst meir vanlege styreformer enn demokratiet vårt. Mange land og område blir styrte som diktatur, anarki og meritokrati. Dei som styrer, blir kalla oligarkar, despotar og diktatorar. Felles for dei er at dei har makta ganske åleine.

Diktatorar og oligarkar

Eit diktatur blir oftast styrt av éin person. Under 2. verdskrigen styrte Adolf Hitler åleine. I eit diktatur har ikkje folket noko dei skulle ha sagt. Ein diktator er ofte ein brutal og valdeleg leiar. Oligarkar er ei gruppe menneske som styrer diktaturet saman.

Anarki og meritokrati

Nokre land blir styrte som eit anarki. Då blir samfunnet styrt av folk i samarbeid, og ikkje av nokre få utvalde personar. Er du ein av dei med spesielle evner og ferdigheiter? Då kunne du ha styrt i den sjeldne styreforma, meritokrati.

Alle kvinner og menn fekk vere med og bestemme. Det skulle dessverre ikkje vare meir enn 14 år. I 1769 invaderte franskmennene Korsika og fjerna demokratiet.

📷  Hamneområde frå Bonifacio på Korsika.

KvIfor vel ein slike leiarar?

Mange land opplever dårleg økonomi og høg arbeidsløyse. Dei ser inga framtid for seg sjølv eller familien sin. Då er det ikkje noko rart at dei vel politiske leiarar som kan få dei ut av krisa. Vi kallar det å vere populistisk. Då lovar politikarane at alt skal bli betre viss folk stemmer på akkurat dei.

Men kan vi stole på maskinene?

Vi kan ikkje stole hundre prosent på teknologi og data. Det skjer feil som kan føre til store konsekvensar. Datamaskiner har heller ingen kjensler. Dei kan derfor ikkje avgjere om noko er moralsk rett eller gale.

Folkeavstemmingar

Ein annan måte å delta på er ved direkte demokrati. Det er ei folkeavstemming der alle kan bestemme om ei konkret sak. Eit døme er når vi i 1972 og 1994 skulle velje om Noreg skulle bli medlem av EU (i 1972 heitte det EF).

Direkte demokrati

Tenk deg at du skulle vere med og styre samfunnet saman med alle i Noreg. Det kan vere vanskeleg. Det vil vere mange saker å lese og setje seg inn i. Du må vere med og ta avgjerder om mange vanskelege ting. Hadde du klart det? Teknologi kunne kanskje hjelpt deg, men ikkje utan problem.

Ei digital utgåve av deg sjølv

Kva om du fekk ei digital utgåve av deg sjølv – ein avatar? Det skulle vere din digitale «stortingsrepresentant». Avataren måtte då kjenne haldningane og verdiane dine. Alle avgjerder han tok, var baserte på meiningane dine. Då ville vi ha sloppe å velje ein politikar som skulle avgjere noko på vegner av veldig mange.

Verkar ikkje tanken om ein avatar freistande? Heilt sikkert, men teknologien har ikkje komme langt nok. Kven skulle ha programmert og halde ved like avataren? Kven skulle sikre han mot angrep utanfrå? Kunne vi stolt på at han alltid meinte det same som du?