Ulike styreformer

Demokrati er ei styreform som er ulik styreformer som diktatur, anarki og meritokrati. Demokrati har vore meir unntaket enn regelen. Mange land og område har ofte vorte styrte av oligarkar, despotar og diktatorar.

Diktatorar og oligarkar

Eit diktatur blir ofte styrt av éin person, slik som diktatoren Adolf Hitler i Tyskland under 2. verdskrigen. Folk flest fekk ikkje vere med og bestemme. Eit diktatur kan òg bli styrt av oligarkar. Det er når ei lita gruppe sit med makta. Mange av desse statsleiarane var og er despotar – som betyr brutale og valdelege leiarar.

Anarki og meritokrati

I eit anarki som styringsform har ingen overordna makt. Samfunnet blir styrt gjennom samarbeid og eit ønske om fri vilje. Eit meritokrati blir styrt av dei med spesielle evner og ferdigheiter. Dette er ei svært sjeldan styreform!

På Korsika fekk både kvinner og menn stemme og stille til val. Her skulle folket bestemme. Det korsikanske demokratiet varte dessverre berre i 14 år. Franskmennene invaderte Korsika i 1769 og fjerna demokratiet der.

📷  Hamneområde frå Bonifacio på Korsika.

KvIfor vel ein slike leiarar?

Det handlar mykje om dårleg økonomi, høg arbeidsløyse og usikker framtid. Ofte har folk lita tru på at framtida skal bli betre enn notida. Mange trur levestandarden vil gå ned for dei neste generasjonane. Dei ser ikkje lenger fordelane til demokratiet.

Populistiske leiarar kjem med tilsynelatande enkle løysingar på problema. Dei prøver å vise moglege veljarar at framtida vil bli mykje betre.

Men kan vi stole på maskinene?

Førebels bruk av kunstig intelligens har vist at teknologien ikkje er feilfri. Det skjer feil og tabbar. Nokre gongar med store konsekvensar. Superdatamaskiner har heller ingen kjensler eller verdiar. Ei datamaskin kan derfor ikkje avgjere om noko er moralsk rett eller gale.

Folkeavstemmingar

Nokre få gongar har vi hatt folkeavstemming.  Alle får då seie meininga si om ei konkret sak – direkte demokrati. I 1972 og 1994 skulle folket ta stilling til om Noreg skulle bli medlem av EU (i 1972 heitte det EF). Slike folkeavstemmingar er ei form for direkte demokrati. Ikkje representative – slik det vanlegvis er i Noreg.

Direkte demokrati

Å styre eit samfunn med direkte demokrati er vanskeleg. Tenk viss alle skulle vere med og bestemme alt i samfunnet? Den enkelte måtte då brukt mykje tid og krefter på å lese sakspapir og setje seg inn i mange kompliserte ting. Men vi har teknologi som kan gjere dette mogleg.

Ei digital utgåve av deg sjølv

Ei løysing kan vere at vi blir representerte av ein avatar – ei digital utgåve av deg sjølv. Han kan då vere stortingsrepresentanten “din”. Gjennom bruk av kunstig intelligens kan avataren lære kva som er haldningane og verdiane dine. Han vil ta avgjerder for deg som vil stemme overeins med kva du meiner. På den måten kunne vi representert oss sjølve og vårt eige syn. Vi kunne sloppe å velje ein politikar som skal representere mange veljarar.

Det kan verka freistande, men det er likevel ikkje heilt uproblematisk. Teknologiutviklinga har ikkje komme langt nok. Kven skal programmere og halde ved like alt? Korleis skal dei sikrast mot hacking? Dette er nokre spørsmål som krev svar. Tenk om nokon tek over avataren din og stemmer noko du ikkje ville valt? Då vil dei lett ha endra valresultata – ofte for eiga vinnings skuld.